Jak pisać — myślnik i inne poziome kreski

Kreski mogą doprowadzić do rozpaczy!

Pisząc ręcznie nie mamy problemu. Jakoś automatycznie kreśląc myślnik kreskę wydłużamy, a inne robimy krótsze. Także maszynistka pisząc na maszynie do pisania stosując myślnik robiła zamiast jednej kreski dwie lub trzy, bo na klawiszu w klawiaturze miała taką krótką kreskę. A w dobie komputerów wszystko się zmieniło. Wyczytałam, że dobrze były składane książki w Polsce przed 70. rokiem ubiegłego wieku. Ponieważ mamy w domu wiele takich książek, to postanowiłam je przeglądnąć. Po przeglądnięciu, okazało się, że mam jeszcze większy galimatias niż wcześniej. Później wyczytałam w dyskusji typograficznej, że w tekście należy stosować tylko dwie kreski. Pomyślałam, że to mądre i tego się trzymam. Jakie to kreski napiszę później. Muszę podkreślić, że moje rozważania są podyktowane pisaniem w edytorze tekstu, nie w profesjonalnych programach (dtp) do edycji książek czy czasopism. Czy mam rację? Nie wiem. Jeśli tak się zdarzy, że przypadkiem ten tekst przeczyta ktoś ze specjalistów, bardzo proszę o komentarz.

Jakie to są kreski?

Naczęściej są to; łącznik, dywiz, pauza, półpauza, kreska liczbowa, minus. Linki pod tymi pojęciami odnoszą się do Wikipedii i do strony pana Chwałowskiego (o kresce liczbowej). Natomiast o kreskach poziomych warto też przeczytać na stronie pana Chwałowskiego (link). Tam są szczegółowe informacje, więc nie będę ich tutaj powtarzać. Poniżej przedstawię zastosowanie tych kresek w następujący sposób, mianowicie przez osiągnięcie naszego celu. Co mam na myśli? Aby uzyskać myślnik mogę zastosować różne kreski, czyli naszym celem będzie myślnik, a nie pauza czy półpazuza.

Łącznik (dywiz)

To jest ta mała kreseczka (dolna), którą naciskamy klawiszem, widocznym na poniższym rysunku.

Ta kreseczka jest troszkę grubsza od pozostałych poziomych kresek.  Z językowego punktu dywiz służy do dzielenia wyrazów, natomiast łącznik służy do łączenia wyrazów lub cyfr. Wyglądają tak samo. Na poniższym rysunku mamy przykłady użycia łącznika. W górnym rzędzie jest łącznik zapisany czcionką Times, w dolnym czcionką Helvetica. Pisze się je bez spacji z obu stron.

Zastosowanie łącznika (upraszczam)

• połączenia przedrostka z nazwami własnymi np. eks-Polak,
• nazwach miast (równorządne!) np. Bielsko-Biała,
• dwóch nazwisk np. Nowak-Kowalska,
• połączeniach przymiotników np. biało-czerwona,
• cechy lub funkcje osoby lub przedmiotu np. kupno-sprzedaż,
• połączenia słów niby i quasi (poza określeniami przyrodniczymi) np. niby-artysta,
• wyrazy: kogel-mogel, czary-mary, hokus-pokus, łapu-capu, esy-floresy,
• wyrazy złożone w pierwszej części z liczby np. 3-majowy, XXX-lecia,
• numery telefoniczne, kody np. 12-345-678, 00-001 Miasto,
• inne zastosowania: np. kredyt krótko- czy długoterminowy, PTTK-owskie.

Myślnik 

Aby uzyskać myślnik nie znajdziemy klawisza ze znakiem myślnika na naszej klawiaturze. Należy skorzystać z tablicy znaków. W edytorze TextEdit wybieramy następująco jak na poniższym obrazku i wstawiamy dany znak. Tylko którą wstawić kreskę? Wstawiamy pauzę lub półpauzę. Musimy pamiętać, że myślnik musi mieć z obu stron spację.

Zastosowanie myślnika (upraszczam)

Chyba tego każdy z nas nauczył się w szkole, ale są pewne wyjątki. W wyrażeniach liczbowych określających zakres od... do podanych arabskimi cyframi używa się kreski liczbowej. Jak w danej czcionce nie ma kreski liczbowej możemy zastąpić ją półpauzą. Stosujemy ją bez spacji. Więcej o kresce liczbowej (link). Na poniższym rysunku widzimy to zastosowanie.

Natomiast jeśli mamy liczebniki przedstawiające wartość przybliżoną na przykład:

wtedy wstawiamy pauzę.

Pauzę stawia się w wyrażeniach przeciwstawnych. 

Wstawianie pauzy

Wstawianie półpauzy

Porównanie pauzy z półpauzą

Minus

Znak ten występuje przed liczbą oraz w działaniach matematycznych. Stosuje się tutaj kreskę minus, a jak jej nie ma to łącznik. Kreska minus ma długość innych znaków działań i liczb. Na poniższym obrazku przedstawiona jest: kreska liczbowa, znak równości, dwa znaki minusa. Znak minus ma położenie między kreskami znaku równości.

Moje stosowanie kresek
Po przeczytaniu książek, stron, śledzeniu różnych dyskusji, oglądnięciu starszych książek doszłam do następujących wniosków. Stosuję sposób podany przez profesjonalistę. Dwie kreski w tekście.  Jakie to będą kreski? Pierwsza, sprawa oczywista, jest to łącznik. A druga? Tutaj miałam dylemat, ale wybrałam półpauzę. Dlaczego? Jest ona zgrabniejsza. To, że jest krótsza lepiej wygląda w dialogach, bo nie zostawia za dużo wolnego miejsca. Mogę ją również użyć w wyrażeniach od... do oraz jako znak minus. Półpauza użyta jako myślnik będzie miała spacje po obu stronach. Natomiast co z wyrażeniami od... do? Postanowiłam nie dawać spacji. Bo spotkałam się też z teorią, że daje się spacje w tym przypadku. Natomiast mogę podać tutaj jako ciekawostkę wydany album z lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku gdzie ten zakres jest przedstawiony za pomocą pauzy i bez spacji.

BIBLIOGRAFIA:
Robert Chwałowski ― Typografia typowej książki ― Helion 2002
Sandee Cohen, Robin Williams ― Skanowanie i drukowanie, jak to zrobić? ― Helion 2003
Jacek Jarzyna ― Tajniki typografii dla każdego ― Mikom 2003
Stanisław Magdzik, Stefan Jakucewicz ― Podstawy poligrafii ― WSiP 1999
Roger C. Parker ― Skład komputerowy w minutę ― Intersoftland Warsawa, Polska, 1994
Robin Williams ― Komputerowy skład tekstów, jak to zrobić? ― Helion 2003
Robin Williams ― Mistrzowskie stosowanie czcionek, jak to zrobić? ― Helion 2003
Robin Williams ― Jak składać tekst? Komputer nie jest maszyną do pisania ― Helion 2003
Jan Wojeński ― Technika liternictwa ― PWE Warszawa 1990

http://www.typografia.ogme.pl/index.php/artykuly-mainmenu-4/46-podstawy-typografii
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Skarbnica_wiedzy/Przegląd_zagadnień_z_zakresu_DTP
http://historiasztuki.com.pl/90_TYPO_STORY.html
http://www.kentype.pl/typografia/typo_index.html
http://dtp.msstudio.com.pl/typo.html
http://www.cinek.xo.pl/grafika_reklamowa/technologia_skladu_tekstu.html
http://www.frazpc.pl/artykuly/266071,Technologia-druku-komputerowego.html
http://typografia.y0.pl/?page_id=2
http://taat.pl/typografia/
http://dtp.art.pl/index.html#spis